पिंपरीचे आयुक्त असलेले श्रावण हर्डीकर हे भाजपच्या कार्यालयात जाऊन पालकमंत्र्यांना भेटल्यानंतर टिकेचा व चर्चेचा विषय ठरले. मुळात हर्डीकरांसारखे शेकडो अधिकारी हे प्रशासकीय नोकरी पोटासाठी म्हणून करतात की कर्तव्यासाठी? असा प्रश्न आता या निमित्ताने निर्माण झाला आहे.
काही अपवाद वगळता जवळपास सर्वच प्रशासकीय अधिकारी सत्ताधारी पक्षाच्या तालावर नाचणारे तसेच त्यांच्या ताटाखालचे मांजर असतात ही वस्तुस्थिती आहे. आय.ए.एस असो की आय.पी.एस अधिकारी सत्ताधाऱ्यांच्या चूकीच्या कामांना पटत नसताना देखील जेव्हा ते नियमात बसवतात तेव्हा ते सत्ताधाऱ्यांचे ‘डार्लिंग’ ठरतात. आयुक्त हर्डीकर यांनी भाजप कार्यालयात जाणे योग्य की अयोग्य याचा न्याय निवाडा होण्यापूर्वी ते कडक शिस्तीचे प्रशासकीय अधिकारी आहेत का? याचा सवाल केल्यास त्याचे उत्तर हमखास नाही येते. सत्ताधाऱ्यांच्या सोयीने काम करणे, त्यांना ठामपणे नकार देण्याची क्षमता नसणे अशी त्यांची मागील दोन वर्षातील अनेक उदाहरणे सांगता येतील.
आय.ए.एस अधिकाऱ्याचा रूबाब, दरारा व दहशतच (चांगल्या अर्थाने) इतकी हवी की, एखादे चूकीचे, न पटणारे काम सांगण्याची हिंमत नगरसेवकाची होताच कामा नये. परंतू हर्डीकरांच्या कार्यालयात तर भाजपचे काही आजी, माजी पदाधिकारी व काही आडदांड नगरसेवक तर स्वत:चा बेडरूम असल्यासारखे घुसतात, यासारखी खेदजनक बाब नाही. अनेक महत्त्वाच्या बैठकीत, हर्डीकर मग्न असतानाही थेट फायली घेऊन एक माजी पदाधिकारी बिनादिक्कतपणे अनेकदा आल्याचे व सहया घेऊन गेल्याचे किस्से आजही चर्चिले जातात. प्रशासनावर वचक नसणे व कोणी त्यांना टरकून नसणे हे तर हर्डीकरांचे अपयशच म्हणावे लागले.
पालिका भवनातील कर्मचारी चहाला व मूत्रविसर्जन करायला गेल्याचा टाईम मोजला तर तेवढया वेळात बालगंधर्व रंगमंदिराला शिवून माघारी येईल इतका वेळ पिंपरी पालिकेचे कर्तव्यदक्ष कर्मचारी आजही घेतात. चूक झालेल्या अधिकारी व कर्मचाऱ्यांना हर्डीकर देत असलेली शिक्षा पाहून हसावे की रडावे कळत नाही. अक्षरश: फौजदारी गुन्हे ठरतील अशा प्रकरणांवर हर्डीकर साहेबांनी कर्मचाऱ्यांना क्लिन चिट दिलेल्या आहेत. भ्रष्ट व कायदेशीर प्रकरणात अडकलेल्या कर्मचाऱ्यांना पुन्हा पालिकेत नोकरीस घेण्याचा त्यांचा अलिकडचा निर्णय जरी कायदयात बसवून त्यांनी घेतला. तरी त्यांच्या सद्सद्विवेक बुद्धीला जर हा निर्णय खरंच पटला नसता तर हे प्रकरण मागे ठेवणे, तसेच निर्णय प्रलंबित ठेवण्याचे ‘हत्यार’ ते उपसू शकत होते. परंतू दबावापुढे नाईलाजाने ते ‘ॲडजस्ट’ होतातही व स्वत:ला ‘ॲडजस्ट’ करतातही, या राष्ट्रवादीच्या आरोपाला म्हणूनच धार चढते.
हर्डीकरांचे अनेक निर्णय तपासले तर त्या अमूक प्रसंगी तुकाराम मुंढे, डॉ. श्रीकर परदेशी यांसारखे अधिकारी कसे वागले असते याची नुसती कल्पना केली तरी हर्डीकर हे कसे सहज विरघळणारे रसायन आहे, याची साक्ष पटते.
प्रशासकीय अधिकाऱ्याने सार्वजनिक जीवनात वागताना देखील कसे असावे याचे काही संकेत असतात. स्मार्ट सिटीचा कसला अभ्यास का काय करण्यासाठी पालिका पदाधिकारी व आमदार जगतापांसमवेत हे हर्डीकर परदेशात गेले असताना ते सगळ्यांचा ‘सेल्फी’ काढत असलेला फोटोही बराच गाजला होता. मूळात पिंपरीच्या नगरसेवकांना अधिकारी कसा का असेना तो आपलं काम ऐकणारा असावा अशी इच्छा असते. गेल्या दोन दिवसात काँग्रेस पक्ष व राष्ट्रवादी काँग्रेसने त्यांच्यावर टिकेची झोड उठवून आपले पक्षीय कर्तव्य मात्र पार पाडले आहे.
पण जेव्हा राष्ट्रवादीची पालिकेत सत्ता होती तेव्हा दिलीप बंड असो की राजीव जाधव यांनी तर राष्ट्रवादीची सेवा करताना फक्त दाढीच करायची बाकी ठेवली होती हे राष्ट्रवादीवाले कसे विसरले? मंगला कदम महापौर असताना राष्ट्रवादीच्या अनेक न पटणाऱ्या निर्णयांना रोखण्याची हिंमत बंडांमध्ये नव्हती. बंडांचे काही निर्णय व कामे चांगली झाली असली तरी राष्ट्रवादी हट्टापुढे शहरावर, वॉर्डावर तसेच जनतेच्या पैशावर आपण रणगाडा फिरवतोय हे समजूनही बंड हे बंड न करता ‘थंड’ राहिल्याचा इतिहास आहे. राजीव जाधव यांनी तर आपल्या कारकिर्दीत आयुक्त बंगला जणू राष्ट्रवादीला जेवणावळीसाठी राखीव ठेवला होता की काय? इतके हे जाधव बालभारतीमधल्या धडयातील गुणी माधव प्रमाणे वागल्याची नोंद आहे. बदली झाल्यानंतर तर या राजीव जाधवांनी बिनदिक्कतपणे सिट्रस हॉटेलमध्ये राष्ट्रवादीने दिलेले चांदीचे गिफ्ट स्विकारले होते. राष्ट्रवादीच्या उफाळून आलेल्या या प्रेमाला विरोध करण्यासाठी तेव्हाची भाजप कमी पडली होती. आजपर्यंत या पालिकेत आलेले एक दोन अधिकारी सोडले तर अनेकांनी पालिकेला धुवायचेच काम केले. ज्यांना धुवता आले नाही ते स्वत: इतरांचे धुणे ठरले.
एकूणच पैशासाठी नोकरी तर कोणीही करतो परंतू दबावापुढे प्रशासकीय कर्तव्य खुंटीला टांगण्याचे काम जर राज्यात कोणता आय.ए.एस अधिकारी करत असेल तर हमाली कामात आणि आय.ए.एस मध्ये काय फरक आहे.